آزمایش ارزش ماسه ای
آزمایش هم ارز ماسه یا آزمایش ارزش ماسه ای که به اختصار با SE نمایش داده می شود، یکی از آزمایش های متداول در راهسازی است که در برخی از امور ژئوتکنیکی نیز کاربرد دارد.
در این نوشتار کوتاه سعی داریم این آزمایش و نحوه انجام آن را به اختصار، بیان کنیم.
کاربرد آزمایش هم ارز ماسه
هدف از انجام این آزمایش، تعیین نسبت حجم ماسه، به حجم کل خاک است.
به زبان ساده تر قصد داریم بدانیم چند درصد از یک خاک از ماسه تشکیل شده است.
حال چرا دانستن درصد ماسه در یک خاک مهم است؟
علت این است که خاک های ماسه ای، خاصیت زهکشی دارند و بسیار راحت آب را از خود عبور می دهند.
این خاصیت باعث شده، وجود ماسه ها در راهسازی بسیار مهم باشد.
وجود خاک ماسه ای در زیرسازی راه ها، باعث پایین آمدن درصد آب بهینه شده و موجب می گردد خاک سریعتر به حداکثر تراکم خود برسد.
همین رویه در مورد سدهای خاکی نیز صادق است.
از این آزمایش می توان جهت تخمین مرغوبیت مصالح جهت راهسازی، تولید بتن، تولید آسفالت استفاده کرد.
این آزمایش مکملی برای آزمایش دانه بندی است.
جدول ارزش ماسه ای
در ساخت آسفالت هرچه مقدار ریزدانه مصرفی بیشتر باشد، آسفالت سست تر شده و موجب وارفتگی آسفالت میشود.
پس مقدار SE نباید از یک حدی کمتر باشد.
در تولید و ساخت بتن هم نسبت ماسه به ریزدانه، به مصرف آب، مقاومت در برابر هوازدگی، نفوذپذیری و تراکم بتن تاثیر خواهد گذاشت.
حداقل ارزش ماسه ای زیر اساس و حداقل ارزش ماسه ای بیس در جدول زیر خلاصه شده است.
به طور کلی با توجه به شرایط مختلف، مقادیر SE نباید از مقادیر ارائه شده در این جدول کمتر باشند:
| امور عمرانی | لایه زیراساس | لایه اساس | قشر زهکشی | آسفالت | بتن |
| حداقل SE | ۲۵ | ۳۰ | ۴۰ | ۵۰ | ۷۰ |
وسایل آزمایش هم ارز ماسه
- لوله مدرج ( لازم است استوانه تا ارتفاع ۱۵ اینچی مدرج شده باشدو دقت آن یک دهم اینچ باشد).
- سنبه فولادی علامت دار
- قیف
- پیمانه یا ظرف فلزی
- بطری پلاستیکی
- چوب پنبه یا درپوش لاستیکی
- الک شماره ۴
- محلول شستشو
نحوه تولید محلول شستشو برای آزمایش ارزش ماسه ای
برای تهیه محلول شستشو یا استوکس لازم است سه مورد زیر را با هم مخلوط نمایید:
- ۴۵۴ گرم کلرور کلسیم خشک
- ۴۷ گرم محلول فرمالین ۴۰ درصد که تقریبا معادل ۴۵ سی سی خواهد بود.
- ۲۰۵۰ گرم یا ۱۶۵۰ سی سی گلیسیرین
در شکل زیر نمایی از تجهیزات آزمایش ارزش ماسه ای را مشاهده می کنید:
تجهیزات آزمایش ارزش ماسه ای
روش انجام آزمایش SE
آزمایش هم ارز ماسه مطابق گام های زیر انجام می شود:
گام اول: خاکی که قرار است آزمایش شود را از الک شماره ۴ عبور دهید.
۱۰۰ گرم از خاک عبوری از این الک را جهت انجام آزمایش انتخاب کنید.
گام دوم: استوانه مدرج را تا علامت چهار اینچ از محلول شستشو پر کنید.
(چهار اینچ حدودا مساوی ده سانتی متر است).
گام سوم: با استفاده از قیف، خاک نمونه خاک انتخاب شده در گام قبلی را در لوله آزمایش بریزید.
ده دقیقه صبر کنید تا خاک به صورت کامل خیس بخورد.
گام چهارم: با استفاده از چوب پنبه، در لوله را ببندید.
لوله را به صورت افقی قرار داده و به مدت سی ثانیه تکان دهید.
در این سی ثانیه لوله را ۹۰ بار تکان دهید.
دامنه هر رفت و برگشت، سی سانتیمتر باشد.
گام پنجم: لوله را به حالت قائم، تغییر وضعیت دهید.
با استفاده از آب، جداره لوله را شستشو نمایید و تا علامت ۱۵ اینچی، لوله را پر کنید.
گام ششم: لوله و محلول داخل آن را ۲۰ دقیقه بی حرکت روی میز قرار دهید تا مواد داخل آن ته نشین شوند.
سپس ارتفاع مخلوط داخل آنرا بخوانید و آنرا H1 نامگذاری کنید.
گام هفتم: سنبه فولادی را به آهستگی درون لوله آزمایش پایین ببرید و انتهای آن را روی ماسه قرار دهید.
سپس عددی که نشانه سنبه نشان می دهد قرائت نموده و آنرا H2 نامگذاری کنید.
گام هشتم: مقدار به دست آمده در گام ششم را به مقدار به دست آمده در گام هفتم، تقسیم کنید.
مقدار حاصله را ضربدر ۱۰۰ کنید تا مقدار SE به دست آید.
گزارش کار آزمایش ارزش ماسه ای
گزارشکار تست هم ارز ماسه، یکی از گزارش هایی است که پس از انجام این آزمایش در درس آزمایشگاه خاک در دوره لیسانس مهندسی عمران، باید به استاد مربوطه تحویل دهید.
در این بخش یک نمونه گزارش کار از این آزمایش آزمایشگاهی برایتان تهیه کرده ایم.
با کلیک روی لینک آبی رنگ زیر، می توانید به صفحه دانلود این محصول هدایت شوید.
در خصوص تست SE سوالی دارید؟
در صورتی که راجع به نحوه انجام آزمایش ارزش ماسه ای سوالی دارید و یا با خواند مطالب بالا ابهامی در ذهنتان ایجاد شده، می توانید در بخش کامنت ها در زیر همین مطلب، سوال خودتان را بپرسید. کارشناسان پس از چند دقیقه پاسخ شما را خواهند داد.
درود یک سوال داشتم اگر در آزمایش ارزش ماسه ای مشخص شود که ماسه برای بتن مناسب نیست و در بتن قابل استفاده نیست نحوه اصلاح آن چیست؟
سلام. بستگی به نحوه نامناسب بودن آن ماسه دارد. باید ببینیم چی کم دارد به آن اضافه کنیم، چه چیزی اضافه دارد از آن کم کنید. سپس مجددا آزمایش را انجام دهیم تا اطمینان حاصل گردد که نتایج بدست آمده حاکی از ماسه مناسب است.
سلام علت اضافه کردن محلول استوکس به خاک مورد استفاده در آزمایش ارزش ماسه ای چی هست؟
علت استفاده از محلول استوکس، شستشوی ذرات است. جوری که اطمینان حاصل کنیم ذرات خاک به یکدیگر نچسبیده باشند.
سلام آقای دکتر وقتتون بخیر ، ببخشید در روش دستی منظور از ۹۰ سیکل چیه ، یعنی ما ۹۰ حرکت رفت و برعکس انجام میدهیم در ۳۰ ثانیه ، یا اینکه مجموع حرکت رفت و برگشت ۹۰ حرکت است
سلام. سیکل یعنی چرخه. یعنی رفت و برگشت. پس ۹۰ سیکل میشه ۹۰ رفت و برگشت
آیین نامه بتن سیلت را جز ذرات مضر معرفی کرده در صورتی که سیلت از رس سنگین تر بوده و در مزور se ته نشین میشود با توجه به جذب آب کم سیلت چرا جز مواد مضره؟؟
سلام. حقیقتا ما در این خصوص اطلاعاتی نداریم. ما آزمایشگاه خاکیم و بنده خودم ژئوتکنیک خوانده ام. در خصوص آیین نامه بتن و اینکه چرا فلان ماده مضره اطلاعاتی ندارم. بهتر است از کارشناسان آزمایشگاه بتن و یا کارشناسان شیمی بپرسید.
با سلام آیا لای یا همون سیلت هم باعث پایین اومدن se میشه؟
سلام. بلی
سلام اگر میشه در باره fm مدول نرمی هم مطالب ارایه کنید ممنونم
سلام. چشم. به زودی مطالبی در مورد مدول نرمی ارائه خواهیم کرد.
سلام H1 میشه بالاترین قسمت که لای هست ؟
H2هم میشه ارتفاع کل لای و ماسه ؟
سلام. مطابق شکل داخل متن، تعاریف H1 و H2 چنین است:
H1: ارتفاع رسوب یا ارتفاع ماسه
H2: کل ارتفاع قسمتی که رسوبات ته نشین شده و معلق در آن وجود دارند.
سلام. ممنونم از سایت خوبتون. یک سوال داشتم ازتون. آزمایشگاه مکانیک خاک و بتن رو فقط مهندسین فارغ التحصیل ژئوتکنیک باید واردش بشن؟ کسانی که فارغ التحصیل سازه هستن نمیتونن؟ منظورم هم از نظر علمی هست هم از نظر کردیتی و بقیه ی جنبه ها
سلام. می توانند و مشکلی نداره.
کافیه مراحل گام به گامی که در مقالات زیر نوشته شده، عینا انجام دهند:
مراحل گام به گام تاسیس آزمایشگاه خاک
مراحل گام به گام تاسیس آزمایشگاه بتن
سلامـ.اگر ارزش ماسه ای پایین بود میشه اصلاح کرد.مثلا ساب بیس با ارزش ماسه ای ۱۲
سلام. بله. باید از روش های مختلف بهسازی خاک استفاده کرد.
اگر محلول استوک خراب یا فاسد باشد آیا میتواند در نوع ته نشینی و نهایتا در ارزش ماسه تاثیر گذار باشد؟
بله می تواند. باید از محلول استوکس سالم و مناسب استفاده کنید.
سلام و خسته نباشید
در خصوص میزان مجاز se ماسه مصرفی در بتن که ۷۰ اعلام فرمودید ، لطفا استاندارد و مرجع مربوطه را نیز اعلام نمایید.
ممنونم – رفیعی
سلام. کتاب “آزمایشگاه مکانیک خاک” نوشته لیلا افتخاریان و همکاران. صفحه ۴۰
سلام، ماده ای جایگزین محلول شستشو وجود داره؟
سلام. خیر. ماده ای جایگزین در آیین نامه ذکر نشده است.
با سلام.
ازمایش مقاومت خمشی و فشاری ملات سیمان دقیقا چه تاثیری بر روی بتن داره؟ دقیقا هدف از این ازمایش چیه؟؟
آزمایش کردن باعث میشه مشکلات و ضعف های بتن رو متوجه بشیم و در آینده بتن های با کیفیت تر تولید کنیم. کلا آزمایش چه در امور مهندسی و چه در امور پزشکی با هدف تشخیص ایرادات و اشکالات انجام می شود.
سلام
اگر بعد از ۲۰ دقیقه سقوط ذرات رس ادامه داشت،نهایتا تا چه مدتی به ۲۰ دقیقه اولیه زمان اضافه شود؟
سلام. حتی اگر بعد گذشت ۲۰ دقیقه سقوط ادامه داشت، باز هم لازم است دقیقا در همان ۲۰ دقیقه قرائت را انجام دهیدو زمان اضافه تری صبر نکنید. چرا که آزمایش از استاندارد خارج می شود.
سلام
هزینه آزمایش ارزش ماسه ای رو الان چند بگم به مشتری؟
مرسی
بستگی به تعداد کار داره. اما ما در حال حاضر بابت هر آزمایش ارزش ماسه ای ، دو میلیون تومان دریافت میکنیم.
حدود se برای هر کاربرد رو از کدوم ایین نامه نوشتین؟
مثلا برای بتن ۷۰ نوشتین
کتاب آزمایشگاه مکانیک خاک نوشته لیلا افتخاریان و همکاران، ویراست دوم صفحه ۴۰
سلام
آزمایش تمیزی ماسه یک آزمایش متفاوت هست یا نام دیگر همین آزمایش؟
سلام. همین است. اما چندان متداول نیست که به این آزمایش ، تمیزی ماسه بگویند. بیشتر تحت عنوان آزمایش ارزش ماسه ای و یا آزمایش هم ارز ماسه معروف است.
سلام
چرا باید به مدت زمان بیست دقیقه محلول رو ثابت بزاریم تا مواد ته نشین شود
اگه این تایم تغییر کنه چه تاثیری روی نتیجه آزمایش داره و دلیلش چیه
سلام. در استاندارد و آیین نامه وقتی عددی ذکر می شود، دلیل آن گفته نمی شود. مثلا اگر ۲۰ دقیقه شما بشود ۱۹ دقیقه یا ۲۱ دقیقه، آنچنان اتفاق خاصی نمی افتد. اما دیگر انجام آزمایش را از استاندارد خارج کرده اید.
خاک را باید قبلش در اون بذاریم ؟
خیر
لطفا دقیقتر بفرمایید ارتفاع h1 و h2 چه هستند و برای به دست آوردن se کدام تقسیم بر کدام میشود؟
H1 ارتفاع رسوب یا همان ارتفاع ماسه است.
H2 کل ارتفاع قسمتی است که رسوبات ته نشین شده و معلق در آن وجود دارند.
همانطور که در متن بالا و در گام هشتم گفتیم، باید H1 را تقسیم بر H2 کنید.